Το αρχειακό υλικό της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης καλύπτει την περίοδο από το 1217 μέχρι τον 21ο αιώνα και το μεγαλύτερό του μέρος είναι τακτοποιημένο και προσβάσιμο στους μελετητές, διά ζώσης ή και μέσω της ιστοσελίδας https://vikelaia-epapers.heraklion.gr της ΒΔΒ. Οι κυριότερες συλλογές δημοσίων εγγράφων του Τμήματος Αρχείων είναι:
Βενετσιάνικο αρχείο
– Duca di Candia
– Notai di Candia
– Senato Dispacci
– Avogaria di Comun
Περιλαμβάνει αρχεία που αποκτήθηκαν σε μικροφίλμ και είναι σχετικά με την περίοδο της Βενετοκρατίας.
Σημείωση: Η πρόσβαση στο Αρχείο με βάση τους όρους πρόσκτησης γίνεται δυνατή κατόπιν έγκρισης από τη ΒΔΒ.
Τουρκικό Αρχείο Ηρακλείου
Αρχείο.
Αποτελείται, κατά βάση, από χειρόγραφους Κώδικες του Ιεροδικείου Ηρακλείου που εκτείνονται σε χρονικό διάστημα 230 ετών και είναι γραμμένοι στην τούρκικη γλώσσα με την παλιά αραβική γραφή ‒γλώσσα την οποία μπορούν να διαβάσουν μόνον όσοι εξειδικευμένα την έχουν σπουδάσει. Στους κώδικες αυτούς οι κατήδες καταχωρούν όλα τα σχετικά έγγραφα με τη δημόσια λειτουργία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στο Τουρκικό Αρχείο Ηρακλείου έχουν πρόσβαση ερευνητές με συγκεκριμένη ερευνητική εργασία και με γνώση των Οθωμανικών.
Σημείωση: Η πρόσβαση στο Αρχείο με βάση τους όρους πρόσκτησης γίνεται δυνατή κατόπιν έγκρισης από τη ΒΔΒ. Κατεβάστε την ΑΙΤΗΣΗ.
Το Ηλεκτρονικό Τουρκικό Αρχείο, που αποτελεί μέρος της ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΕΓΓΡΑΦΩΝ, περιέχει 398 κώδικες, 124 ντοσιέ, 114 πρωτόκολλα, 26 τεφτέρια, 107 βιβλία και 10 φάκελοι από το 1637 έως το 1898 και δίνει τη δυνατότητα άμεσης αναζήτησης των ψηφιοποιημένων τεκμηρίων μέσω διαδικτύου.
Αρχείο Δημογεροντίας Ηρακλείου
Ο θεσμός των «δημογεροντιών» ίσχυσε στα τελευταία σαράντα χρόνια της τουρκικής κυριαρχίας (1858-1900). Πρόκειται για ένα μόρφωμα θεσμού κοινοτικής αυτοδιοίκησης, στα πλαίσια των προνομίων που παρείχαν οι Οθωμανοί στους Χριστιανικούς κυρίως πληθυσμούς, για την αποφυγή έξαρσης εθνικών επαναστατικών αγώνων. Στη δικαιοδοσία τους αναγόταν η επίλυση προβλημάτων οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου, καθώς και η επιστασία κοινωφελών καταστημάτων, σχολείων, νοσοκομείων κ.α. Οι δημογεροντίες παρενέβαιναν και στη διαχείριση των ορφανικών περιουσιών μέσω της Χριστιανικής Ορφανικής Τραπέζης.
Το Ηλεκτρονικό Αρχείο της Δημογεροντίας, που αποτελεί μέρος της ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΕΓΓΡΑΦΩΝ, περιέχει 555 φακέλους (181.841 φύλλα) από το 1858 έως το 1900 και δίνει τη δυνατότητα άμεσης αναζήτησης των ψηφιοποιημένων φακέλων μέσω διαδικτύου.
Αρχείο Γερμανικής Κατοχής
Αρχείο 1941-1945.
Τη δεκαετία 1993-2003 η Βικελαία Βιβλιοθήκη προχώρησε στις ενέργειες για την απόκτηση των γερμανικών αρχείων κατοχής 1941-1945. Στο Φράιμπουργκ εντόπισαν όσα έγγραφα συναποτελούσαν ότι αποκαλείται «Γερμανικό Αρχείο Κατοχής της Κρήτης» και δόθηκε η εντολή για την αναπαραγωγή τους.
Σημείωση: Η πρόσβαση στο Αρχείο με βάση τους όρους πρόσκτησης γίνεται δυνατή κατόπιν έγκρισης από τη ΒΔΒ.
Το Ηλεκτρονικό Αρχείο Freiburg αποτελεί μέρος της ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΕΓΓΡΑΦΩΝ,
Αρχείο Ανδρέα Νάθενα
1944-1945
18 Φάκελοι, 3.809 έγγραφα. Διαθέτει ευρετήριο.
Το αρχείο του Στρατιωτικού Διοικητή Ηρακλείου Ανδρέα Νάθενα περιλαμβάνει τα σχεδόν 4.000 επίσημα έγγραφα της Στρατιωτικής Διοίκησης του Νομού Ηρακλείου.
Αποτελεί ένα από τα πλουσιότερα κατοχικά αρχεία που διασώζει σήμερα η Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη.
Συλλογή Νικόλαου Σταυρινίδη
54 Φάκελοι.
Η συλλογή περιλαμβάνει αποδελτιώσεις από τα επίσημα κρατικά οθωμανικά κατάστιχα της Κρήτης.
Αρχείο Μηνά Νικηφοράκη
1770-1989
18 Φάκελοι.
Το αρχείο περιλαμβάνει ποικιλία υλικού σχετικά με την ιδιότητα του Μηνά Νικηφοράκη ως φωτογράφου.
Συλλογή Στέργιου Σπανάκη
Η συλλογή περιλαμβάνει έγγραφα και σημειώματα σχετικά με την τοπική ιστορία της Κρήτης.
Αρχείο Μανόλη Καρέλλη
1945-1980
12 Φάκελοι.
Το αρχείο περιλαμβάνει έγγραφα που συνέλεξε ο Δήμαρχος Ηρακλείου Μανόλης Καρέλλης.
Αρχείο Γιώργου Σαραντάρη
40 Φάκελοι, 14 ημερολόγια.
Περιλαμβάνει τα χειρόγραφα ποιήματα του ποιητή Γιώργου Σαραντάρη.
Αρχείο Νικόλαου Σακλαμπάνη
1944-1946
2 Φάκελοι.
Το αρχείο του Νικόλαου Σακλαμπάνη, γραμματέα του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ), αποτελείται από δύο (2) φακέλους, που περιέχουν έγγραφα, προκηρύξεις, αλληλογραφία και άλλο υλικό της Αντιστασιακής Οργάνωσης. Είναι ένα από τα σπάνια αρχεία που διασώθηκαν σχετικά με την Αντίσταση, αλλά και τον χώρο της Αριστεράς.
Αρχείο Στρατή Μυριβήλη
Περιέχει χειρόγραφα και έντυπα του Στρατή Μυριβήλη.
Αρχείο Στρατή Βελουδάκη
1944-1989
5 Φάκελοι. Διαθέτει ευρετήριο.
Το αρχείο του Στρατή Βελουδάκη, καπετάνιου του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ), περιλαμβάνει βιογραφίες, σημειώσεις από τη δράση του αγωνιστή, έγγραφα, ημερολόγια, ομιλίες, αλληλογραφία, δημοσιεύματα, αλλά και εφημερίδες.
Αρχείο Πνιγέντων Κατοχής
1 βιβλίο πρωτοκόλλου.
Περιλαμβάνει τον κατάλογο των θυμάτων των πλοίων που βομβαρδίστηκαν από γερμανικά αεροπλάνα την περίοδο 1941-1944.
Αρχείο Ιωάννου Μάνα
1913-1967
4 Φάκελοι.
Το αρχείο του Κρητικού Ιωάννου Μάνα περιλαμβάνει οικονομικά βιβλία της εποχής και εκλογικούς καταλόγους της περιόδου της Κρητικής Πολιτείας.
Αρχείο Εμμανουήλ Αγγελάκη
1860-1906
1 Φάκελος.
Το αρχείο περιλαμβάνει χειρόγραφα απομνημονεύματα του ιδίου σχετικά με τα πολιτικά γεγονότα της εποχής 1860-1906 και την Κρητική Επανάσταση του 1896.
Αρχείο Στέφανου Ξανθουδίδη
1920-1940
1 Φάκελος.
Το αρχείο περιέχει δημοσιεύματα σχετικά με τη δράση του αρχαιολόγου Στέφανου Ξανθουδίδη, ο οποίος διετέλεσε και διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου.
Αρχείο Εμμανουήλ Μπαντουβά
1941-1945
1 Φάκελος.
Το αρχείο περιλαμβάνει ονόματα αγωνιστών και ομάδων της Εθνικής Αντίστασης την περίοδο 1941-1944.
Αρχείο Ιωάννη Μουρέλλου
1818-1983
23 Φάκελοι.
Το αρχείο του δημοσιογράφου, ιστορικού και εκδότη Ιωάννη Μουρέλλου, ο ρόλος του οποίου έχει συμβάλλει σημαντικά στην πνευματική ζωή και την ιστορία της Κρήτης εντάσσεται χρονικά στην περίοδο 1818-1962. Το περιεχόμενό του διαχωρίζεται σε δύο μέρη. Το ένα αναφέρεται στα κατοχικά χρόνια και τα άλλο αφορά στις Κρητικές Επαναστάσεις. Συνολικά περιλαμβάνει 23 φακέλους, οι οποίοι περιέχουν έγγραφα, αποκόμματα εφημερίδων, βιογραφίες οπλαρχηγών, ομιλίες, διαλέξεις, παροιμίες, φωτογραφίες και λογοτεχνικά έργα, κυρίως της εποχής της Τουρκοκρατίας. Το αρχείο τούτο μάλιστα εμπεριέχει και ένα μεγάλο αριθμό εκτελεσθέντων Κρητικών κατά την περίοδο της Κατοχής.
Αρχείο Μάνου Ελευθερίου
3 Φάκελοι.
Το αρχείο περιέχει χειρόγραφα ποιήματα, αυτοβιογραφικά στοιχεία, διορθώσεις, επιστολές του Μάνου Ελευθερίου καθώς και μια φωτογραφία από το σπίτι του ποιητή Τάκη Σπινόζο.
Αρχείο Μελέτιου Μεταξάκη
Μελέτιος Δ΄ ο Μεταξάκης, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως
1871-1949
6 Φάκελοι. Διαθέτει ευρετήριο.
Το αρχείο περιλαμβάνει στοιχεία από τη δράση και τη ζωή του Μελέτιου Μεταξάκη, του μετέπειτα Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής.
Διάφορα αρχεία
Αρχείο Δήμου Ηρακλείου
Αρχείο των πρακτικών του Δημοτικού Συμβουλίου Ηρακλείου
Αρχείο Νίκου Βασιλάκη
Αρχείο Ελευθερίου Πλατάκη (σπηλαιολογικό-φυτολογικό)
Αρχείο φωτογραφιών Giuseppe Gerola και Αλεσάντρο Κουρούνι
Αρχείο Διαφανειών των Εικόνων της Κρητικής Σχολής
Αρχείο Διαφανειών Έργων Ηρακλειωτών Ζωγράφων
Αρχείο Αρχιτεκτονικών Σχεδίων
Αρχείο Χαρτών του Γεωργίου Γρατσέα
Αρχείο της εν Αρχάναις Επιτροπής της Κρητικής Επανάστασης του 1896
